Polska Hekatomba
Polska Hekatomba
Data zbrodni:
Miejsce zbrodni: zobacz na mapie
Ofiary:
Sprawcy:
Okoliczności zbrodni:
Za udzielanie pomocy ukrywającym się partyzantom groziła kara śmierci. W 1944 r. w powiecie kościerskim w wyniku takich akcji pokazowych zginęło wiele polskich rodzin. Jedną z nich była rodzina Zabrockich, która zamieszkiwała w czasie niemieckiej okupacji we wsi Przytarnia i była podejrzana o współpracę z partyzantami. Wczesnym rankiem 26 października 1944 r. Antoni Czapiewski wyjechał z domu zawieść zboże do pobliskiego młyna, natomiast jego syn Teofil udał się do sąsiadów. Wkrótce potem w pobliżu gospodarstwa Zabrockich zjawiło się kilka samochodów wypełnionych żandarmerią niemiecką. Zabudowania zostały otoczone. 16-letnią Bronisławę Zabrocką dziadkowie schowali w niewielkim schowku, który znajdował się pod podłogą ich sypialni. Po wkroczeniu funkcjonariuszy na teren domostwa rozpoczęli oni wyczytywanie z wcześniej przygotowanej listy nazwiska domowników. Jednocześnie rozpoczęło się przeszukanie domu i zabudowań gospodarczych. Z powodu braku części domowników Niemcy zaczęli w bardzo brutalny sposób domagać się wskazania miejsca w którym się ukryli. Na osobę, która miała wskazać kryjówkę wybrany został Jan Czapiewski. Niemcy bili go kolbami karabinów i kopali po całym ciele. W tym czasie pobite zostały również dzieci: dziewięcioletni Marceli i jedenastoletni Jan Zabroccy. Po krótkim czasie odnalezieni zostali w stodole Franciszek Czapiewski i Orlikowski. Niemcy obu zawiązali na szyi pętle z linki i ciągnęli za nie. Marcelego dodatkowo zrzucili do piwnicy mieszczącej się pod podłogą domu. Następnie kazali mu wyjść po drabinie, a gdy był już wysoko ponownie zrzucili na dół. Sytuacja ta powtarzała się kilkakrotnie. Wszyscy domownicy, którzy w tym czasie przebywali na terenie domostwa zostali odnalezieni i załadowani na oczekujące ciężarówki. Jan i Franciszek Czapiewscy oraz Orlikowski byli już tak pobicie, że nie mogli wejść do samochodu o własnych siłach. Zostali zatem wciągnięci przez Niemców za uwiązane na szyjach linki. Następnie zawieziono ich do pobliskiego lasu, położonego ok. 700 metrów od Przytarni, gdzie zostali rozstrzelani. Zwłoki zakopano we wspólnym dole na miejscu egzekucji.
26 października, funkcjonariusze policji, wracając z Przytarni podjechali pod zabudowania gospodarcze rodziny Peplinskich w Wielu. Również ta rodzina zaangażowana była w pomoc partyzantom z TOW. „Gryf Pomorski”. W jednym pokoju umieszczono Jana i Mariannę Peplinskich, a w kuchni ich małe dzieci w wieku, sześciu, trzy i pół i dziewięciu miesięcy. Po niedługim czasie policja przyprowadziła z pola do domu Józefa i jego syna Jana. Na egzekucję do pobliskiego lasu zabrano Jana i Józefa Peplinskich oraz sąsiada Jana Milocha.
Warte odnotowania:
Bronisława swoją kryjówkę opuściła dopiero w kilka godzin po wyjściu policjantów.
2 listopada 1945 r. została przeprowadzona ekshumacja zwłok dziewięciu ofiar zbrodni. W wydarzeniu uczestniczył ksiądz dziekan Józef Wrycza z Wiela i mieszkańcy gromady Przytarnia.
Niektóre osoby miały ręce spętane powrozami, a inne zakneblowane usta i głowy owinięte częścią odzieży. Następnie ciała zostały pogrzebane na cmentarzu w Wielu. Również w listopadzie 1945 r. ekshumowano ciała Peplinskich i Milocha, oni również spoczęli na terenie nekropolii w Wielu.
Bibliografia:
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Bundesarchiv Ludwigsburg
A. Gąsiorowski, M. Tomkiewicz, Konspiracja w gminie Dziemiany w latach 1939-1945, Gdańsk 2017
K. Leszczyński, Eksterminacja ludności na Ziemiach Polskich w latach 1939-1945, [w:] Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, nr X, 1958, s. 124.
J. Borzyszkowski, Okupacja hitlerowska we Wielu, [w:] Pomerania, nr 11/139, XI 1984, s. 19.
Autor: Monika Tomkiewicz