Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 3 czerwca 1944 r.

 

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Okolice wsi Pirciupie (lit. Pirciupiai) położonej w Puszczy Rudnickiej na trasie Wilno – Ejszyszki. Obecnie Republika Litewska rejon Varenski.

 

Ofiary:

• 119 mieszkańców wsi (29 mężczyzn, 21 kobiet i 69 dzieci). Zginęły m.in. osoby z następujących rodzin: Jalmoka, Jurgielewicz, Kowalewscy, Markojc, Saulenas, Uzdawinis, Wilkisz.

 

Sprawcy:

• Zbrodni spalenia wsi i mieszkańców dokonali żołnierze 9. I 10. Kompanii 3. Batalionu policji SS stacjonującego w Ejszyszkach. W toku śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę w Düsseldorfie w 1976 r. ustalono nazwiska następujących funkcjonariuszy biorących udział w akcji odwetowej we wsi Pircupie: adiutant 3 batalionu w 16 pułku policji SS Rudolf Werner Ackermann; Alfons Lorenz z 3 batalionu; Otto Hoffmann z 9 kompanii; Max Voigta z 16 pułku; Titel; Bogner; August Schmedemann; Schulz; Glaser; Hans Ryck; Schleiker; Korsta; Bildsteit; Wilhelm Hel.

 

Okoliczności zbrodni:

Powodem akcji odwetowej było zamordowanie przez radzieckich partyzantów (prawdopodobnie z trockiej brygady partyzanckiej, którą dowodził T. Moncziunkas) 6 wysokich rangą członków 3. Batalionu 16. Pułku policji SS w pobliżu wsi Pirciupie. Napadli oni na samochód, w którym jechali żołnierze niemieccy. Przeżyła tylko jedna osoba, której udało się uciec. Cała wieś została najpierw otoczona, a mieszkańcy wyciągnięci z domów. Nikt nie mógł opuścić wsi, zezwolono jednak na powrót ludności z pola. Następnie wieś spalono wraz z jej mieszkańcami. Spalonych zostało łącznie 31 domów, a bydło i ptactwo zarekwirowali i wywieźli. Kobiety i dzieci zostały oddzielone od mężczyzn i stodoła w której zostali zamknięci została podpalona. Według sprawcy Otto Paula Ojlica ludność najpierw został ostrzelana z automatu, a potem spalona. Według zeznań jeńca wojennego Schmedemanna do stodół wrzucano również granaty ręczne, podpalano również domy z ludźmi w środku. Darowano życie jedynie 4 lub 5 kobietą, które zostały zaprowadzone do bazy. Zostały on później zwolnione i otrzymały rozkaz powiadomienia partyzantów, co się z nimi stanie w razie kolejnego napadu.

 

Warte odnotowania:

Po tygodniu zamordowani zostali pochowani w dwóch zbiorowych mogiłach. Podczas wydobywania zwłok zauważono, że na samym wierzchu leżały największe, a na dole zwłoki dzieci co świadczy, że matki próbowały ochronić swe dzieci przed ogniem.

Sprawę zbrodni w Pirciupiu prowadziła w 1976 r. Prokuratura w Düsseldorfie, która ją jednak zawiesiła z powodu braku dowodów wobec jedynego żyjącego sprawcy Acekermannowi, któremu nie udało się udowodnić, że brał bezpośredni udział w tej akcji.

Wielu zabitych było narodowości litewskiej. Świadkowie zeznali, że do wsi przyjechały również czołgi.

 

Bibliografia:

Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku

Archiwum Wschodnie Warszawa

Die Behörde des Bundesbeauftragten für die Stasi-Unterlagen Berlin

Prokuratura Okręgowa w Wilnie

Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas Vilnius

Lietuvos Ypatingasis Archyvas Vilnius

M. Tomkiewicz, Zbrodnia w Ponarach 1941-1944, Warszawa 2008

J. Brazaitis, Vienu vieni, Vilnius 1990.

 

Autor: Monika Tomkiewicz