Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 24 maja 1942 r. w dniu Zielonych Świątek

 

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Olkienniki, powiat wileńsko – trocki, w j. litewskim Walkininkai

 

Ofiary:

• 21 osób zamordowanych w dwóch miejscach nad rzeką Giełużą 16 osób zatrzymanych w szkole w Olkiennikach i dalej nad rzeką Mereczanką we wsi Zakrzekopy 5 osób. Bezpośredni świadek zbrodni Stanisław Wilkisz rozpoznał następujące osoby: Antoniego Utockiego, 37 lat; Zygmunta Mozalewskiego, 23 lata. Spośród osób zatrzymanych w szkole następnego dnia zamordowani zostali: Antoni Andruszkiewicz, Antoni Brancewicz, Franciszek Cejko, Antoni Deszczyński, Adam Jabłoński, Witold Jodkowski, Adam Jungnikiel, Stanisław Kot, Stefan Kozłowski, Karol Kozłowski, Daniel Karlecki, Aleksander Konarski, Nikodem Ługowy, Sylwester Malinowski, Adam Lewandowski, Zygmunt Mozalewsk, Jan Pawlukiewicz, Hilary Pochylski, Antoni Utocki, Józef Zygmuntowicz, Jan Zygmuntowicz.

 

Sprawcy:

• Funkcjonariusze policji litewskiej i niemiecki pluton wartowniczy stacjonujący w Olkiennikach. Według świadków strzelali policjanci litewscy z posterunku w Olkiennikach. W akcji odwetowej udział wzięły następujące osoby: Juozas Balukonis, ur. 1908 w Valkininkai, wskazał miejsce zamieszkania osób, które miały być stracone, został aresztowany w dniu 22 X 1946 r., skazany w dniu 8 V 1947 r. na 15 lat prac katorżniczych; Jonas Blažys, ur. w 1917 r. w Čižiūnai, pracownik policji pomocniczej, uczestniczył w aresztowaniach oraz dobijaniu rannych, aresztowany 14 VI 1946 r., skazany w dniu 15 I 1947 r. na 20 lat prac katorżniczych; Klemensas Kirna, policjant uczestniczący w aresztowaniach dalszy los nieznany.

 

Okoliczności zbrodni:

Przyczyną zdarzeń był sprzeczka jednego z synów z ojcem Józefem Orłowskim, który mieszkał w Podklasztorzu. Ojciec i syn posprzeczali się o patefon, który syn chciała zabrać z domu. A gdy syn poszedł po broń, inny syn zawiadomił o tym niemiecki pluton wartowniczy, który stacjonował w koszarach w budynku poklasztornym. Orłowski uciekając zabił jednego Niemca, a drugiego ranił. Został zastrzelony w czasie przeprawy przez rzekę. Następnego dnia Niemcy zorganizowali akcję odwetową. Łapanka wśród miejscowej ludności trwała do godz. 10.00 i ujęto od 50 do 60 mężczyzn w wieku do 60 lat, których umieszczono w szkole. Sprawdzono obywatelstwo zatrzymanych, Litwinów wypuszczono, a Polaków załadowano na samochód Opel Blitz i wywieziono ok. 100 m od szkoły na pola księżowskie. Tam ich wypuszczono i kazano iść przez pole i strzelano im w plecy.

 

Warte odnotowania:

W nocy rodziny zamordowanych pochowały ofiary w miejscu rozstrzelania. Do 1946 r. miejsce to nie było upamiętnione. W 1968 r. postawiono tablicę upamiętniającą w języku litewskim.

 

 

Bibliografia:

Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku

Archiwum Wschodnie Warszawa

Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas Vilnius

Lietuvos Ypatingasis Archyvas Vilnius

M. Tomkiewicz, Zbrodnia w Ponarach 1941-1944, Warszawa 2008

P. Buckus, Krwawe Zielone Świątki, [w:] Magazyn Wileński 1996, nr 11, s. 17-19.

 

 

Autor: Monika Tomkiewicz