Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• październik - listopad 1939

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• las w Rudzkim Moście koło Tucholi 

Ofiary:

• polska ludność cywilna

Sprawcy:

• etniczni Niemcy – członkowie Selbstschutz Westpreussen działający pod nadzorem SS. Po zakończeniu wojny skazano część osób odpowiedzialnych za popełnione zbrodnie. W okresie od 1 lutego do 12 kwietnia 1965 r. przed Sądem w Mannheim toczył się proces przeciwko Heinzowi Mocek, Wilhelmowi Richadtowi, Wernerowi Sorgatzowi – dowódcom Selbstschutzu z powiatu sepoleńskiego i Kurtowi Wollenbergowi. Akt oskarżenia zarzucał im szereg zbrodni popełnionych w Rudzkim Moście. Wyrok zapadł 12 kwietnia 1965 r. Mocek i Richardt zostali skazani na kary dożywotniego więzienia. Sorgatz otrzymał karę czterech lat pozbawienia wolności. Wollenberga uniewinniono z powodu braku dowodów.

Okoliczności zbrodni:

w przypadku zbrodni w Rudzkim Moście Niemcy szukali uzasadnienia dla popełnianych czynów. Pretekstem do rozstrzeliwań mieszkańców okolicznych miejscowości był wypadek w wyniku którego zginął właściciel gospodarstwa w Piastoszynie i członek Selbstschutzu Hugo Fritz. 21 października doszło do pożaru stodoły. Ogień niechcący zaprószył sam Fritz. Dowódca Selbstschutzu Westpreussen Ludolf-Hermann von Alvensleben oskarżył o podpalenie Polaków i zarządził, aby co trzeci dzień rozstrzeliwać 40 osób, dopóki nie znajdzie się sprawca pożaru. Na egzekucję zabierano dodatkowo 10 osób, które potem wypuszczano. Musiały one odnaleźć rzekomych sprawców. Z wiadomych przyczyn było to niemożliwe, więc w następnej egzekucji ginęły w pierwszej kolejności.  W Rudzkim Moście przeprowadzono co najmniej sześć egzekucji, w dniach 24, 27 i 30 października 1939 r. oraz 2, 10 i 11 listopada 1939 r. W dniach 27 i 30 października oraz 2 listopada 1939 r. w Rudzkim Moście rozstrzelano również więźniów obozu Selbstschutzu w Radzimiu, koło Kamienia Krajeńskiego. W trakcie ekshumacji w 1946 r. ekshumowano szczątki 237 osób. 

Warte odnotowania:

27 października 1939 r. rozstrzelany został ks. Piotr Sosnowski z Bysławia. W aktach śledztwa, które po wojnie było prowadzone w sprawie zbrodni w Rudzkim Moście przechowywany jest jako dowód rzeczowy medalik z Matką Bożą należący do ks. Sosnowskiego. Medalik ma na sobie ślady uszkodzenia przez pociski. Jest on o tyle cenny, że do dnia dzisiejszego rzadko zachowały się materialne ślady zbrodni popełnionych jesienią 1939 r. W przypadku egzekucji w Rudzkim Moście dysponujemy również bogatym zbiorem fotografii z egzekucji. 

Źródła:

IPN By 706/19, t. 1-4. 

- Bojarska B., Eksterminacja polskiej ludności powiatu tucholskiego w okresie działalności Selbstschutzu, "Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce", 1968, t. 19.

- Ceran T., Rozstrzelany medalik, Pamięć.pl, nr 3, 2014, s. 21–24. 

- Skibiński E., Zbrodnia w Rudzkim Moście w październiku i listopadzie 1939 roku [w:] Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939 – 1940. Wybrane zagadnienia, red. I. Mazanowska i T.S. Ceran, Bydgoszcz – Gdańsk 2016, s. 199–210.  

Autor: Izabela Mazanowska