Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• październik - listopad 1939

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• las w okolicach wsi Rak k. Skrwilna, powiat rypiński

Ofiary:

• polska ludność cywilna, Żydzi

Sprawcy:

• etniczni Niemcy – członkowie Selbstschutz Westpreussen działający pod nadzorem SS. Największą odpowiedzialność za zbrodnie popełnione na terenie powiatu rypińskiego ponosi dowódca powiatowy Selbstschutzu, oficer SS Friedrich Kniefall. Ważną rolę w tworzeniu rypińskiego Selbstschutzu odgrywał przedwojenny nauczyciel i kierownik niemieckiej szkoły w Somsiorach August Nikolai. Według świadków w egzekucjach mieli brać udział Otto Bendlin, Henryk Schlieske, Albert Nickel, Fryderyk Gramze i inni. Żaden ze sprawców popełnionych zbrodni nie został ukarany. 

Okoliczności zbrodni:

ofiary przywożono na miejsce zbrodni z Rypina i okolic, często z więzienia w siedzibie Selbstschutzu w Rypinie. Pierwsza masowa egzekucja odbyła się 24 października 1939 r. Rozstrzeliwania trwały do końca listopada. W lasach skrwileńskich zakopywano również zwłoki osób zamordowanych wcześniej w Domu Kaźni w Rypinie. Ofiary grzebano w rowie o długości 40 m i szerokości 2 m. Z czasem wykopano dodatkowo pięć mniejszych grobów. Liczbę ofiar można podać jedynie szacunkową. Waha się ona od kilkuset do kilku tysięcy zamordowanych.   

Warte odnotowania:

w 1944 r. Niemcy wydobyli i spalili zwłoki z największego grobu. W tym celu Niemcy sprowadzili grupę około 15 jeńców radzieckich. 

Źródła: 

- Archiwum OKŚZpNP w Gdańsku, Ds. 23/65, Śledztwo w sprawie zabójstw ludności narodowości polskiej i żydowskiej jesienią 1939 r. na terenie miasta i powiatu Rypin.  

- Krajewski M., W cieniu wojny i okupacji. Ziemia Dobrzyńska w latach 1939-1945, Rypin 1995. 

- Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej (byłe powiaty Lipno i Rypin) w latach 1939-1945, red. A. Szalkowski, P. Gałkowski, Rypin 2019.

Autor: Izabela Mazanowska