Polska Hekatomba
Polska Hekatomba
7 września 1939 r.
Przetoczyno – Zbrodnia pomorska
Data zbrodni:
Miejsce zbrodni: zobacz na mapie
Ofiary:
Sprawcy:
Okoliczności zbrodni:
7 września 1939 r. do jednego z domów w Przetoczynie wtargnęło dwóch niemieckich żołnierzy i wyprowadziło grupę znajdujących się tam osób: Anielę Hennig, Annę Hennig i ich nieustaloną z imienia matkę oraz Józefa Dawidowskiego, Pawła Dawidowskiego i Józefa Uhlemberga. Kobiety – dzięki interwencji sąsiada, Niemca Hugera Georga – zostały zwolnione (powiedział żołnierzom: „puśćcie kobiety, bo one nie mają broni. Niech one wszystkie przyjdą do mnie”). Dawidowscy i Uhlemberg zostali rozstrzelani na łące w pobliżu leśniczówki.
Kolejnego dnia Aniela Hennig udała się na miejsce zbrodni. Zwłoki mężczyzn znalazła twarzami zwróconymi do ziemi. W ich potylicach były ślady po podwójnych strzałach. Prawdopodobnym powodem egzekucji było udzielenie pomocy żołnierzom plutonu zwiadu I Morskiego Pułku Strzelców pod dowództwem Tadeusza Dworzańskiego. Z relacji mieszkańców wynika jednak, że mężczyźni odmówili Niemcom pełnienia funkcji przewodników i za to spotkała ich śmierć.
Początkowo zwłoki zostały zakopane w miejscu zbrodni, a po sześciu tygodniach ekshumowano je i pochowano na cmentarzu w Szemudzie.
Warte odnotowania:
7 września 1939 r. w Przetoczynie znalazł się pododdział dywizjonu rozpoznawczego 207. Dywizji Piechoty Landwehry gen. mjr. Karla von Tiedemanna. Jego dowódcą był mjr rez. von Wedel.
Z zeznań dowódcy plutonu zwiadu I Morskiego Pułku Strzelców Tadeusza Dworzańskiego wynika, że 7 września 1939 r., po odbiciu Przetoczyna z rąk niemieckich, widział zwłoki pięciu osób leżące koło remizy strażackiej, wśród których rozpoznał ciała Dawidowskich – ojca i syna. Według relacji mieszkańców wsi zostali oni rozstrzelani za odmowę udzielenia pomocy Niemcom jako przewodnicy. Śledztwo prowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku potwierdziło tylko nazwiska trzech zabitych.
Na podstawie protokołu z miejsca zamordowania trzech mężczyzn w Przetoczynie można dokładnie zlokalizować miejsce zbrodni: „We wsi Przetoczyno, po lewej stronie od drogi brukowanej prowadzącej ze wsi gminnej Szemud do miasta Wejherowa, za zabudowaniami gospodarczymi rodziny Malinowskich, usytuowana jest łąka – pastwisko. Po prawej stronie tej drogi usytuowane są budynki mieszkalne i gospodarcze, w tym drewniany budynek leśniczówki Nadleśnictwa Wejherowo. Nieco dalej w miejscu, gdzie kończy się łąka, droga brukowana łukiem skręca w prawo, zaś po jej lewej stronie na poboczu ustawiony jest duży drewniany krzyż, ogrodzony drewnianym płotkiem. Tuż za tym krzyżem, od drogi brukowanej – w lewo pod kątem prostym – prowadzi droga polna do wsi Głazice”.
Bibliografia:
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, S 28.2009.Zn, t. 1, Śledztwo w sprawie zabójstwa w dniu 7 września 1939 r. w Przetoczynie, gmina Szemud, powiat Wejherowo, Józefa Dawidowskiego, Pawła Dawidowskiego i Józefa Uhlenberga przez nieustalonych żołnierzy Wehrmachtu.
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, S 28.2009.Zn, t. 1, Opinia dr. Andrzeja Rzepniewskiego z Wojskowego Instytutu Historycznego w sprawie przynależności oddziałów Wehrmachtu, które dopuściły się morderstw na Polakach w Przetoczynie 7 września i w Rumi 11–12 września 1939 r.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945, województwo gdańskie, oprac. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce przy współudziale Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku, Warszawa 1987.
Autor:
dr hab. Monika Tomkiewicz