Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 7-8 września 1939 r. 

 

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Potrzanowo - wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim (również w okresie okupacji niemieckiej). 

 

Ofiary:

• Stanisław Jarzembowski – miejscowy murarz, członek Ligii Obrony Kraju; Andrzej Sprenger – robotnik rolny zatrudniony w gospodarstwie, którego właścicielem był Niemiec o nazwisku Montay; Franciszek Bździoch – robotnik rolny z Potrzanowa. 

 

Sprawcy:

• Ewald Erich Lück, miejscowy rolnik i przywódca dywersji niemieckiej z tych okolic; jego brat Erich Wilhelm Lück oraz Adolf Tetzaff. Uzbrojeni w karabiny wojskowe, byli później członkami lokalnego oddziału paramilitarnej organizacji Selbstschutz Posen, dowodzonej przez funkcjonariuszy SS, skierowanych na te tereny z III Rzeszy. Nadto sprawcami zbrodni byli jeszcze inni członkowie mniejszości niemieckiej z Potrzanowa i okolicznych Skoków. Łącznie grupa ta liczyła co najmniej kilkanaście osób. Ich pełnych danych nie udało się ustalić. Z tej racji i z uwagi na śmierć trzech głównych sprawców oraz wyczerpanie możliwości wykrywczych, 24 maja 2012 r. Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Poznaniu zdecydowała o umorzeniu śledztwa w tej sprawie. 

 

Okoliczności zbrodni:

Motywów egzekucji nie udało się ustalić. Wiadomo, że zamordowani obywatele polscy nie mieli przed wojną zatargów z sąsiadami narodowości niemieckiej. Po wybuchu wojny stali się jednak ich wrogami. W 1945 r. zwłoki ofiar zostały ekshumowane przez ich rodziny i pochowane na cmentarzu w Skokach.

 

Warte odnotowania:

W Potrzanowie istniało przed wojną większe skupisko mniejszości niemieckiej i dywersji hitlerowskiej, której przedstawiciele zasilili potem lokalny Selbstschutz. 

 

Źródła:

S. 66/11/Zn, t. 1, Postanowienie o umorzeniu śledztwa OKŚZpNP w Poznaniu w sprawie zbrodni nazistowskiej polegającej na zabójstwie w dniach 7 i 8 września 1939 roku w Potrzanowie, pow. Wągrowiec F. Bździocha, A. Springera, S. Jarzębowskiego, 24 V 2012, k. 173–176.

Wichert W., Selbstschutz w Wielkopolsce (Selbstschutz Posen) [maszynopis oddany do druku] [w:] W cieniu Einsatzgruppen. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940, red. I. Mazanowska, T. Ceran, M. Przegiętka, Warszawa 2021, s. 190-191.

 

Autor: Wojciech Wichert