Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• wrzesień – październik 1939 r.

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Luszkowo/Luszkówko, powiat świecki 

Ofiary:

• polska ludność cywilna

Sprawcy:

• etniczni Niemcy – członkowie Selbstschutz Westpreussen działający pod nadzorem SS. 

Okoliczności zbrodni:

jesienią 1939 r. w majątku Luszkówko, na terenie dawnej gorzelni powstał obóz Selbstschutzu, w którym przetrzymywano mieszkańców różnych wiosek z terenu powiatu świeckiego. Na komendanta powołano byłego właściciela Luszkówka, Obersturmführera-SS Kurta Paeslera, a jego pomocnikami było dwóch członków Selbstschutzu, mieszkańców Topolna: Herman Mayer i Otto Holdhöffer.  
Liczba przetrzymywanych osób jest niemożliwa do ustalenia. Więźniów systematycznie wywożono samochodami nad jezioro w Luszkowie i tam ich rozstrzeliwano. Według ustaleń Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy na pewno zamordowano około 90 osób. Część osób trafiła do więzienia w Świeciu, skąd niektórzy zostali zwolnieni. Wielu z nich zostało prawdopodobnie zamordowanych w Grupie i w Borównie. Istnieją przypuszczenia, że ofiarami zbrodni byli również psychicznie chorzy. Latem 1944 r. Niemcy wrócili do Luszkowa, tym razem aby ekshumować szczątki pomordowanych i je spalić. Śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych przez Kurta Paeslera przeprowadzone przez OKBZH w Bydgoszczy zakończyło się ustaleniem, że podejrzany kierował zabezpieczaniem miejsca, w którym odbywały się egzekucje przy udziale kilku członków Selbstschutzu. Postępowanie nie doprowadziło do jego ukarania.     

Warte odnotowania:

duże podobieństwo obu nazw oraz bliskie wzajemne położenie Luszkowa i Luszkówka (1,5 km) spowodowało, że nazwy te mylono i przypisywano dokonywanie zbrodni nie w tej miejscowości, w której je rzeczywiście popełniono. Według wszelkiego prawdopodobieństwa ludzi nie mordowano w Luszkówku. W 1966 r. przeszukano teren w miejscu, gdzie funkcjonował obóz. W trakcie badań nie natrafiono na zwłoki bądź ślady ludzkich zwłok. Liczbę ofiar zbrodni na terenie Luszkowa i Luszkówka szacowano nawet na 3 tys., jest ona jednak zawyżona. Brakuje na ten temat źródeł.  

Źródła:

- Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, OK. By Ds. 49/67, akta śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych w obozie w Luszkówku pow. świecki w 1939 r. przez Kurta Paeslera na ludności polskiej

- Bojarska B., Zbrodnie niemieckie na terenie powiatu Świecie nad Wisła (1939 r.), Przegląd Zachodni, R XXII, Poznań 1966, s. 96–118. 

Autor: Izabela Mazanowska