Hekatomba na osi czasu

Październik i początek listopada 1939 r.

Las skarszewski – Zbrodnia pomorska

Data zbrodni:

• październik i początek listopada 1939 r.

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• las skarszewski ciągnący się wzdłuż drogi między Skarszewami a Starogardem Gdańskim; przede wszystkim znajdujący się tam cmentarz żydowski (położony nad jeziorem Borówno Wielkie).

Ofiary:

• nauczyciele ze Skarszew, Janina, Bożego Pola, Nowej Karczmy, Liniewa, Grabowca, Rekownicy i Brus; księża z Lipusza i Rekownicy; rolnicy z Bożego Pola, Więckowych i Nowego Wiecu; kupcy, restauratorzy, rzemieślnicy, robotnicy, urzędnicy, adwokat, zegarmistrz, aptekarz, naczelnik poczty. Wielu zamordowanych należało do Polskiego Związku Zachodniego. Ofiarami byli nie tylko Polacy – wśród nich znalazło się kilkunastu Żydów ze Skarszew oraz obozujący w okolicy Cyganie, w tym kobiety i dzieci.

Sprawcy:

• mózgiem operacji był Ernst Günther Modrow, w czasie okupacji starosta i kierownik powiatowej organizacji NSDAP w Kościerzynie. Modrow osobiście selekcjonował więźniów, dopisując przy ich nazwiskach „tak” lub „nie”. „Tak” oznaczało śmierć. Eskortowaniem oraz rozstrzeliwaniami więźniów zajmowali się funkcjonariusze przybyłego do Kościerzyny w październiku 1939 r. pododdziału Einsatzkommando 16 (grupy operacyjnej niemieckiej policji bezpieczeństwa), a także funkcjonariusze SS oraz miejscowi ochotnicy z Selbstschutzu.

Okoliczności zbrodni:

aresztowani w ramach Direkte Aktion (pol. akcji bezpośredniej) obywatele polscy z większości miejscowości powiatu kościerskiego byli gromadzeni w areszcie w Skarszewach. Stamtąd wywożono ich ciężarówkami do pobliskiego miejsca straceń. Okoliczne lasy, w tym znajdujący się w nich cmentarz żydowski, stały się największym w powiecie kościerskim miejscem zbrodniczego „odpolszczania” (Entpolonisierung) Pomorza. Większość więźniów – szacuje się, że ponad 240 osób – zamordowano w październiku i na początku listopada 1939 r.

Warte odnotowania:

Kreisleiter Ernst Günther Modrow był potomkiem starej junkierskiej rodziny i właścicielem znajdującego się w okolicy zasobnego majątku Bączek. Przed wojną na terenie powiatu kościerskiego organizował struktury Jungdeutsche Partei (Partii Młodoniemieckiej), popadając w konfliktu z lokalną polską administracją. Wcielenie Pomorza do Rzeszy było czasem rewanżu. Lasy, w których dokonano zbrodni, leżały na gruntach należących do majątku Modrowa. Po wojnie mieszkał w Niemczech. W 1957 r., wraz z sześcioma członkami Selbstschutzu z okolic Skarszew, został aresztowany. Nie czekając na proces, popełnił samobójstwo. Niemiecki sąd uniewinnił pozostałych – uznał, że działali oni pod przymusem i nie byli w stanie ocenić, czy rozkaz zabijania Polaków był sprzeczny z prawem.

Bibliografia:

Wardzyńska M., Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009.

Schenk D., Albert Forster. Gdański namiestnik Hitlera. Zbrodnie hitlerowskie w Gdańsku i Prusach Zachodnich, tłum. i przyp. opatrzyli W. Tycner, J. Tycner, Gdańsk 2002.

Autor:

Maciej Adamczyk