Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 17 października 1939 r.

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Aresztowanie Jana Kostura nastąpiło na polu lub w obrębie gospodarstwa Dykierów w Śluzie. Rozstrzelanie natomiast w lesie koło miejscowości Dywan w pow. kościerskim.

Ofiary:

• Podporucznik Jan Kostur, służył od 1938 r. na posterunku Straży Granicznej w Placówce w Lipuszu jako zastępca komendanta plutonu. W związku z przygotowaniami do wojny zajmował się przede wszystkim szkoleniem rezerwistów Straży Granicznej. 1 września 1939 r., po ogłoszeniu powszechnej mobilizacji, pluton w którym służył wszedł w skład Brygady Obrony Narodowej. Bardzo zaangażował się on w działalność związaną ze zwalczaniem szpiegów niemieckich.

Sprawcy:

• Zatrzymania dokonali dwaj mieszkańcy Lipusza żandarm Hofmann i członek Selbstschutzu i SA Ernst Sarrach. Oni również rozstrzelali Kostura.

Okoliczności zbrodni:

Jan Kostur został zatrzymany na polu należącym do gospodarza Franciszka Dykiera w miejscowości Śluza. Został powiadomiony, że powodem jego zatrzymania jest konieczność dostarczenia go na przesłuchanie do Somin. Aresztujący poprowadzili ujętego drogą przez las w kierunku miejscowości Dywan. Przy jednej z dróg leśnych został zastrzelony nad dołem, wykopanym wcześniej przez niemieckiego sołtysa z Lipusza Bernharda Kropidłowskiego. Prawdopodobnie, gdy zaprowadzono go w pobliże wcześniej wykopanego dołu, rzucił się on na swoich oprawców. Około godziny 15.20 okoliczni mieszkańcy słyszeli odgłos wystrzału. Hofmann i Sarrach zaciągnęli zwłoki do dołu i tam je zakopali.

Warte odnotowania:

18 października Tomasz Kluk udał się do lasu odszukać ciało. Przy drodze odnalazł plamy krwi i ślady ciągnięcia zwłok w miejsce ich zakopania. Własnymi rękoma odkopał ciało dowódcy i stwierdził, że ma on ślady ran postrzałowych z lewej strony szyi i głębokie rany cięte głowy zadane prawdopodobnie szpadlem. Po oględzinach ponownie zasypał ciało ziemią.

Inne miejsce zamordowania i ukrycia zwłok wskazuje w publikacji „Lipusz – Dziemiany” Józef Borzyszkowski podając iż, „w rzeczywistości został zastrzelony niedaleko jeziora Sarnowicze.

Sprawę zabójstwa Kostura prowadziła Prokuratura we Freiburgu w 1977 r. Postępowanie zostało umorzone 5 września 1980 r. wobec nie wykrycia sprawców. Jednak uznano, że jedynym zidentyfikowanym sprawcą był Ernst Sarrach, który jak ustalono w grudniu 1940 r. został wcielony do Wehrmachtu i zaginął. Sąd Powiatowy w Meldorf uznał go za zmarłego postanowieniem z dnia 2 lutego 1953 r.

Bibliografia:

Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku

Archiwum Państwowe w Gdańsku

Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie

Staatsarchiv Freiburg,

M. Tomkiewicz, Wybrane aspekty historii Dziemian (Sophienwalde) w latach II wojny światowej, Gdynia 2014

Izba Pamięci w Lipuszu, Księga dziejów ofiar hitlerowskich zbrodni, Mord na ppor. Janie Kosturze, b.p.

M. Lemańczyk, Lipusz: przeszłość wsi w pamięci jej mieszkańców, Gdańsk 1989

Autor: Monika Tomkiewicz