Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• wrzesień – listopad 1939 r. 

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• tereny otaczające majątek Jastrzębie, gmina Drzycim, powiat świecki. 

Ofiary:

• polska ludność cywilna 

Sprawcy:

• etniczni Niemcy – członkowie Selbstschutz Westpreussen działający pod nadzorem SS. Pomimo, że organizacją Selbstschutzu w powiecie świeckim kierował dowódca powiatowy SS-Sturmbannführer Joachim Teetzman, to faktycznym przywódcą oraz odpowiedzialnym za mordy w Jastrzębiu był właściciel majątku Jastrzębie Hans Joachim Günther Heinrich Modrow. Żaden ze sprawców nie poniósł odpowiedzialności karnej za popełnione czyny. Polskie śledztwo prowadzone przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy zostało zawieszone z powodu braku aktualnego miejsca pobytu Modrowa. Członkowie Selbstschutzu, którzy z nim współpracowali, Wilhelm Knuth i Siegfried Schelling zginęli w czasie walk na froncie. 

Okoliczności zbrodni:

Polaków aresztowano w okolicznych miejscowościach, jak Lniano, Drzycim i Bukowiec, gdzie mieszkała liczna mniejszość niemiecka i doprowadzano do majątku. Pobyt w Jastrzębiu trwał krótko. Część wywożono do Świecia, możliwe, że pewną grupę więźniów zamordowano w Mniszku i w Grupie. Pozostałych wyprowadzano do lasu i na okoliczne łąki. W niektórych egzekucjach osobiście brał udział Modrow. Liczba zamordowanych nie jest znana. Zapewne nie odkryto wszystkich zbiorowych i pojedynczych grobów, które znajdowały się w różnych miejscach. Poza tym część ciał wydobyto i spalono. Liczbę ofiar szacowano nawet na 600. W czasie pierwszej ekshumacji w 1946 r. wydobyto 29 zwłok i rozpoznano 10, zaś w wyniku drugiej ekshumacji w 1947 r. stwierdzono, że w grobie znajduje się 600 zniszczonych zwłok, które były trudne do rozpoznania. Zidentyfikowano wtedy 12 osób. Należy przyjąć, że liczba 600 opierała się wyłącznie na wstępnych szacunkach. Liczba osób zamordowanych w Jastrzębiu, które są znane z nazwiska wynosi 50.  

Warte odnotowania:

w 1944 r. Hans Joachim Modrow uległ ciężkiemu wypadkowi, wpadając pod pociąg. W wyniku zdarzenia stracił obie nogi. Wiadomo, że był operowany w szpitalu w Grudziądzu. Z powodu zbliżającego się frontu pacjentów przeniesiono do Pasewalku koło Szczecina. Odtąd ślad po Modrowie zaginął.  

Źródła: 

Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, S 77/14/Zn, akta śledztwa w sprawie zabójstwa co najmniej 600 Polaków w okresie od 13 września 1939 roku do stycznia 1940 roku w Jastrzębiu pow. Świecie n/Wisłą przez członków Selbstschutzu pow. Świecie n/Wisłą

Krzemień J., Zbrodnie Selbstschutzu w Jastrzębiu w powiecie świeckim [w:] Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939 – 1940. Wybrane zagadnienia, red. I. Mazanowska i T.S. Ceran, Bydgoszcz – Gdańsk 2016, s. 120–137.  

Autor: Izabela Mazanowska