Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 16 listopada 1939 r.

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• Lipiny - wieś położona w województwie wielkopolskim, w powiecie chodzieskim, w gminie Margonin (również w okresie okupacji niemieckiej). Stodoła miejscowego gospodarza pochodzenia niemieckiego Paula Buchholza.

Ofiary:

• Kazimierz Walczak – mieszkaniec pobliskiego Margonina.

Sprawcy:

• W zbrodnię tę zaangażowani byli przedstawiciele miejscowej mniejszości niemieckiej: Paul Buchholz, Herbert Kley, Erich Klinke, Gustav Kaatz i Otto Bloch. Niektórzy z nich byli członkami lokalnego oddziału paramilitarnej organizacji Selbstschutz Posen, dowodzonej przez funkcjonariuszy SS, skierowanych na te tereny z III Rzeszy. Bezpośredniego sprawcy mordu nie udało się jednak ustalić, dlatego też Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Poznaniu umorzyła śledztwo w tej sprawie w 2004 r.

Okoliczności zbrodni:

Grupa lokalnych Niemców samowolnie aresztowała Walczaka w tartaku w Margoninie, skąd eskortowano go do gospody Herberta Kleya w Lipinach, gdzie został brutalnie pobity. Następnie Polaka zabrano do gospodarstwa Paula Buchholza. Po przyjściu Gustava Kaatza i Otto Blocha, w stodole, nadal znęcano się nad skrępowanym mężczyzną. W końcu został on zastrzelony z karabinu, a jego zwłoki ukryto w nieznanym miejscu. Przyczyną zamordowania Walczaka mogły być nieporozumienia sąsiedzkie pomiędzy nim a Paulem Buchholzem jeszcze sprzed okresu wojny oraz wynikająca z nich chęć odwetu ze strony Niemca.

Warte odnotowania:

W powiecie chodzieskim uzbrojeni volksdeutsche dysponowali we wrześniu 1939 r. pełnią władzy, zwłaszcza na wsiach, gdzie nie stacjonowały oddziały wojskowe, ani też nie było jeszcze regularnej policji niemieckiej. W skład późniejszego Selbstschutzu wchodzili głównie członkowie przedwojennych organizacji politycznych: Jungdeutsche Partei oraz Deutsche Vereinigung, jak również formacji dywersyjnej Freikorps Dr. Funk. Miejscowe jednostki Selbstschutzu podporządkowano dowódcom, którymi byli zwykle sołtysi lub burmistrzowie.

Źródła:

S. 74/03/Zn, t. 1, Postanowienie o umorzeniu śledztwa OKŚZpNP w Poznaniu w sprawie zamordowania w dniu 16.11.1939 r. w Lipinach pow. Chodzież, Kazimierza Walczaka, 19 XI 2004.

Wichert W., Selbstschutz w Wielkopolsce (Selbstschutz Posen) [maszynopis oddany do druku] [w:] W cieniu Einsatzgruppen. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940, red. I. Mazanowska, T. Ceran, M. Przegiętka, Warszawa 2021, s. 185, 189-190.

Autor: Wojciech Wichert (IPN Szczecin)