Hekatomba na osi czasu

Data zbrodni:

• 8 września 1939 r.

Miejsce zbrodni: zobacz na mapie

• piaskownia w Brudzawkach koło Książek (powiat wąbrzeski)

Ofiary:

• polska ludność cywilna, 42 mieszkańców Książek, do tej pory ustalono 34 nazwiska ofiar, byli wśród nich sołtysi, a także rolnicy, robotnicy, którzy nie prowadzili działalności politycznej uznani za elementy „antyniemieckie”.

Sprawcy:

• miejscowi Niemcy, późniejsi członkowie Selbstschutzu, żołnierze Wehrmachtu. Nikt po wojnie nie poniósł odpowiedzialność karnej. W 1948 r. w Toruniu kilku miejscowych Niemców skazano zaocznie na karę śmierci za mord w Brudzawkach. Fizycznie wszyscy skazani przebywali w tym czasie w RFN, gdzie nie podjęto wobec nich żadnych kroków prawnych.

Okoliczności zbrodni:

8 września 1939 r. zatrzymano 48 mieszkańców Książek i spędzono ich na podwórko przed restaurację miejscowego Niemca o nazwisku Ploetz. Pretekstem do ich zatrzymania było internowanie przed wojną 7 miejscowych Niemców, wszyscy jednak wrócili po kilku dniach bezpiecznie do swoich domów. Za każdego internowanego Niemca rozstrzelano 6 niewinnych Polaków. Sześciu osobom kazano odejść na bok, pozostałe około godziny 16.00 załadowano na ciężarówki i zabrano do piaskowni w Brudzawkach położonej 2,5 km od Książek. Ustawiono ich na skraju wcześniej wykopanego rowu głębokości trzech metrów, po czym pluton egzekucyjny oddał salwę. Rannych dobijano uderzeniami kolb karabinów. Po dwóch godzinach przyprowadzono 6 pozostałych Polaków i kazano im zakopać zwłoki. Potem kazano im się modlić o zbawienie Polski.

Warte odnotowania:

Koniec dzieciństwa

Jedną z osób zamordowanych w Brudzawkach był stolarz Michał Schmeichel i jego 16- letni syn Kazimierz. Dzień po jego rozstrzelaniu do piaskowni przyszła jego żona Franciszka z pozostałymi jego dziećmi szukać swego męża i syna. Polski stolarz na początku września miał powtarzać: „Nikomu nic złego nie zrobiłem, nigdy nikomu nie wyrządziłem żadnej krzywdy”. Po dotarciu do piaskowni Franciszka i jej dzieci zobaczyli stos ludzkich ciał, jak wspominała córka Schmeichelów, wtedy skończyło się dla niej dzieciństwo czyli wszystko co dobre i piękne..

Źródła:

- Tomasz Ceran, Dzieciństwo w 1939 r. – czyli zbrodnia niemiecka w piaskowni Brudzawki „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 2.

Autor: Tomasz Ceran