Polska Hekatomba
Polska Hekatomba
Daty zbrodni:
Miejsce zbrodni: zobacz na mapie
Ofiary:
Stanisław Adamowicz (lat 40)
Stanisław Banach (lat 38)
Kazimierz Bielak (lat 22)
Piotr Bielak (lat 35)
Edward Bil (lat 19)
Jan Bil (lat 48)
Jan Bil (lat 41)
Andrzej Borowiec (lat 32)
Bronisław Borowiec (lat 19)
Józef Budzyński (lat 35)
Józef Bulicz (lat 55)
Franciszek Burdzań (lat 36)
Antoni Bzdziuch (lat 55)
Antoni Bzdziuch (lat 32)
Franciszek Bzdziuch (lat 35)
Franciszek Bzdziuch (lat 37)
Jan Bzdziuch (lat 60)
Jan Bzdziuch (lat 34)
Jan Bzdziuch (lat 17)
Leon Bzdziuch (lat 15)
Michał Bzdziuch (lat 53)
Piotr Bzdziuch (lat 54)
Stanisław Bzdziuch (lat 29)
Stanisław Bzdziuch (lat 32)
Tadeusz Bzdziuch (lat 11)
Wacław Bzdziuch (lat 17)
Jan Czerniak (lat 40)
Maria Czerwonka (lat 44)
Paweł Drozdziel (lat 37)
Szczepan Dziwura (lat 24)
Jan Gontarz (lat 36)
Michał Gontarz (lat 30)
Władysław Gromek (lat 21)
Jan Harasiuk (lat 23)
Władysław Harasiuk (lat 22)
Jan Kanaan (lat 43)
Michał Kaman (lat 50)
Jan Komada (lat 44)
Józef Komada (lat 35)
Jan Koń (lat 20)
Andrzej Kręt (lat 50)
Franciszek Kukiełka
Michał Kusiak (lat 23)
Antoni Lokaj (lat 19)
Franciszek Lokaj (lat 44)
Józef Maciocha (lat 50)
Franciszek Margol (lat 35)
Józef Markowicz (lat 60)
Aniela Mazur (lat 26)
Stefania Mazur (lat 18)
Jan Mazurek (lat 26)
Szczepan Mazurek (lat 45)
Tadeusz Mazurek (lat 31)
Józef Michoński (lat 25)
Piotr Miechowski (lat 37)
Józef Nizio (lat 26)
Wojciech Nowak (lat 37)
Józef Okoń (lat 36)
Jan Ostasz (lat 19)
Michał Osuch (lat 41)
Stanisław Otkala (lat 22)
Stefania Pastuszek (lat 18)
Katarzyna Pintal (lat 38)
Magdalena Pisklak (lat 24)
Michał Pokrywka (lat 47)
Jan Potocki (lat 22)
Wojciech Przytuła (lat 32)
Agnieszka Psiuk (lat 63)
Jan Psiuk (lat 42)
Jan Psiuk II (lat 42)
Józef Psiuk (lat 32)
Józef Psiuk II (lat 32)
Michał Psiuk (lat 70)
Michał Psiuk (lat 52)
Stanisław Psiuk (lat 29)
Stanisław Psiuk (lat 27)
Jan Rataj (lat 19)
Józef Rataj (lat 22)
Andrzej Saweczka (lat 58)
Maria Saweczka (lat 52)
Andrzej Solak (lat 82)
Andrzej Solak (lat 60)
Michał Solak (lat (62)
Jan Surmacz (lat 56)
Katarzyna Surmacz (lat 50)
Szczepan Surmacz (lat 21)
Anastazja Szabat (lat 58)
Józef Szabat (lat 34)
Stanisław Szabat (lat 63)
Stanisław Szabat (lat 20)
Anna Szkałuba (lat 43)
Antoni Szupor (lat 31)
Janina Szwacha (lat 18)
Józef Szwacha (lat 55)
Józef Szwacha (lat 15)
Katarzyna Szwacha (lat 50)
Mikołaj Szwacha (lat 52)
Szczepan Szwacha (lat 24)
Tomasz Szwacha (lat 55)
Mikołaj Szydełko (lat 57)
Roman Szydełko (lat 19)
Stanisław Świstek (lat 30)
Stanisław Tracz (lat 43)
Stanisław Torba (lat 32)
Michał Watrak (lat 45)
Jan Wrębak (lat 50)
Katarzyna Zygmunt (lat 50)
Michał Zygmunt (lat 32)
Stanisław Zygmunt (lat 55)
Sprawcy:
Okoliczności zbrodni:
27 stycznia 1940 Niemcy stacjonujący w Biłgoraju, dokonali w Aleksandrowie rabunku. Podczas przeszukiwania domów zastrzelili mieszkańca wsi Franciszka Kukiełkę.
O godzinie 2 w nocy 7 lutego 1942 roku Niemcy wspólnie z Ukraińcami napadli na wieś. Tego dnia w działania zaangażowano blisko 1000 żołnierzy Wehrmachtu, gestapo, żandarmerii i ukraińskiej policji pomocniczej. Wszystkich mężczyzn w wieku od 12 do 60 lat spędzono na plac na końcu wsi. Tam zastrzelono Stanisława Adamowicza, którego zwłoki spalono w jednym z budynków. Spalono wtedy doszczętnie trzy gospodarstwa. Zebranych na placu mieszkańców zwolniono.
10 lutego 1943 roku blisko 500 Niemców i Ukraińców zebrało na placu w Aleksandrowie mężczyzn od 14 roku życia. Zastrzelili wtedy pięć osób, a pozostałych wywieźli wywieźli na roboty przymusowe do III Rzeszy.
23 lutego 1943 roku, Niemcy podczas przeszukiwania i rabunku domów w Aleksandrowie, zastrzelili Stanisława Szabata, a jego żonę Anastazję i córkę Stanisławę wywieziono do obozu w Zamościu.
25 czerwca 1943 Niemcy poszukiwali w Aleksandrowie partyzantów. Oddziały Wehrmachtu wsparły artyleria i lotnictwo. Po wkroczeniu do wsi, Niemcy zatrzymali wszystkich mieszkańców wsi. Strzelano do uciekających i ukrywających się. Według różnych źródeł zamordowano wówczas od kilkudziesięciu do kilkuset mieszkańców Aleksandrowa. Pozostałych przewieziono do obozów w Zamościu, Zwierzyńcu oraz w Majdanku. We wsi pozostawiono pięć młodych dziewcząt, które zostały zgwałcone przez Niemców.
W dniach 4-5 lipca 1943 roku Niemcy pojmali pozostałych mieszkańców Aleksandrowa, którzy wcześniej uniknęli wysiedlenia ukrywając się lub uciekając ze wsi. Zatrzymanych wywieziono do obozów koncentracyjnych. Z kolei złapanych w kolejnych dniach pięciu mieszkańców rozstrzelano.
22 czerwca 1944 roku do Aleksandrowa wkroczył liczący 500 osób służący Niemcom oddział Korpusu Kawalerii Kałmuckiej. Kałmukowie pod dowództwem Niemców dokonywali mordów, gwałtów i grabieży na mieszkańcach Aleksandrowa i okolicznych miejscowości.
Warte odnotowania:
Przyczyną częstych pacyfikacji Aleksandrowa była współpraca mieszkańców wsi z partyzantami i ukrywanie Żydów oraz jeńców sowieckich. Mieszkańcy Aleksandrowa mieli również zaległości w spłacie daniny majątkowej, której żądali od nich Niemcy.
Od 9 lipca 1943 roku w Aleksandrowie zaczęli osiedlać się Ukraińcy. Dla ich ochrony utworzono posterunek policji, a wsi pilnowało 160 Ukraińców i Niemców. Polacy mieli całkowity zakaz wstępu do Aleksandrowa. 300 nowoprzybyłych rodzin ukraińskich zajmowało się wywożeniem dobytku pozostawionego przez zamordowanych lub wysiedlonych Polaków. Po zakończeniu grabieży Ukraińcy wyjechali. W listopadzie 1943 roku Polacy otrzymali zgodę na powrót do Aleksandrowa.
Jan Otkała, mieszkaniec Aleksandrowa, którzy przeżył pacyfikację:
Niemcy do Aleksandrowa przychodzili wysiedlać i pacyfikować kilkukrotnie. Za pierwszym razem zgromadzili wszystkich na początku wsi, tu od strony Biłgoraja. Wówczas oddzielili rodziny żydowskie, było ich kilka i odeszli z nimi jakieś 100 metrów dalej... następnie słychać było karabiny maszynowe i ludzkie piski, i w sekundę ciała Żydów jak lalki padły na ziemię... Nam wtedy kazano się rozejść do domów. Podczas kolejnych pacyfikacji brali już wszystkich. Wpadki jak diabły do wsi, nic nie pozwolili zabrać, zgnali nas na plac kościelny, policzyli i popędzili do Krasnobrodu, stamtąd trafiliśmy do Zwierzyńca, Zamościa i do lubelskiego Majdanka. Z obozu na Majdanku na prace przymusowe na ziemie zachodnie, do majątków przekazanych niemieckim osadnikom.
Bibliografia:
Wspomnienia Jana Otkały.
Józef Fajkowski, Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej., Warszawa 1972.
Andrzej Jankowski. Wieś polska na ziemiach okupowanych przez Niemcy w czasie II wojny światowej w postępowaniach karnych organów wymiaru sprawiedliwości RFN. „Glaukopis”. 13–14, 2009.
Autor: Michał Orłowski